Er gaat zo’n 60 biljoen euro per jaar om in de dieetindustrie. Dan zou je toch op z’n minst verwachten dat er iets aangeboden wordt dat werkt? Natuurlijk beweren aanbieders dat je afvalt en dat hun product je leven gaat veranderen, maar in de praktijk blijkt het vaak anders. Kijk maar eens om je heen (of naar je wellicht naar je eigen situatie als je vaak een dieet gevolgd hebt). De meeste mensen vallen wel iets af door een dieet, maar zie het maar eens vol te houden. Na 2-5 jaar zit bij de meesten het gewicht er weer aan – en bij ca. tweederde van de mensen nog meer! Misschien heb jij het ook wel in je achterhoofd: ”Nog één laatste dieet ga ik proberen”. Doe het niet! Zonde van je tijd, geld, gezondheid en energie…..Als diëten echt zouden werken dan zou de dieetindustrie niet bestaan.

De nadelen van diëten

Diëten doen niet wat ze beloven, sterker nog ze veroorzaken juist gewichtstoename en maken je ongezonder. Ook studies bevestigen dat. Een grote recente overzichtsstudie in het British Medical Journal van 121 gerandomiseerde studies naar 14 verschillende diëten en in totaal bijna 22.000 deelnemers liet bijvoorbeeld zien dat het gewichtsverlies na 6 maanden (gemiddeld een paar kilo), na 12 maanden grotendeels weer verdwenen was. Helaas duren de meeste studies die gaan over diëten en afvallen maar 3-6 maanden. Eigenlijk is dat veel te kort. Een paar maanden iets volhouden lukt vaak nog wel, maar interessanter is het om te weten hoe het er na een paar jaar voorstaat. Dan wordt duidelijk dat diëten volgen zelfs gewichtstoename kan veroorzaken. Hoe vaker een persoon op dieet geweest is des te hoger het gewicht. En, er zijn nog meer nadelen. Diëten volgen wordt gelinkt aan een hoger risico op eetbuien, verstoord eetgedrag, eetstoornissen, obsessie met gewicht en lichaam, een lager zelfbeeld, jojoën (wat een hoger risico geeft op hart- en vaatziekten), en/of minder zelfvertrouwen. Ondanks dat blijven we onszelf en onze wilskracht de schuld geven als een dieet mislukt. Maar eigenlijk zouden we het dieet zelf de schuld moeten geven omdat het niet doet wat het belooft!

De overlevingsmodus

We weten dus dat een dieet niet werkt. Waarom niet? Het menselijk lichaam is gemaakt om te overleven. Als je het bijvoorbeeld koud hebt dan ril je om je warm te houden (en te overleven). Je lichaam is slim: je hebt een heel complex biologisch systeem dat ervoor zorgt dat je voldoende voeding binnenkrijgt om je in leven te houden. Als je (veel) minder gaat eten krijgt je lichaam het signaal dat je honger hebt en dat uithongering en ondervoeding op de loer liggen en gaat het in de overlevingsmodus. Het maakt niet uit dat je nog wel voldoende voedsel tot je beschikking hebt. Dat ‘weet’ jouw lichaam niet. Je lichaam zal o.a. je energieverbruik omlaag brengen, zorgen dat je elke calorie uit je voeding opneemt, minder verzadigingshormonen produceren zoals Leptine en Peptide YY, meer hongerhormonen zoals Ghreline produceren die je brein vertellen dat je moet eten en meer energie opslaan. Allemaal om jouw overlevingskansen te vergroten. Ook kan eten een obsessie worden en krijg je meer trek, vooral in energierijk eten. Het beloningssysteem in je brein zal je (extra) belonen je als je (energierijk) eet.

Om de biologie kun je niet heen

Als je bepaald eten vermijdt of een dieet volgt lukt dat vaak wel een tijdje. Maar uiteindelijk zul je echt een tekort of gemis gaan ervaren wat voor je lichaam aanvoelt als uithongering.  Tegen de biologische processen in je lichaam kun je niet op en je zult enorme trek (ook wel craving) krijgen die ervoor kan zorgen dat je voor de bijl gaat. Dat eetmoment wordt vaak zo intens ervaren dat het onbeheerst aanvoelt. Alle voornemens om je te houden aan een voedingsschema of dieet zijn dan verdwenen en paradoxaal genoeg niet meer relevant. En als dat eenmaal gebeurt is “maakt het allemaal toch niet meer uit” & “is alles verpest” wat weer kan leiden tot nog meer eten en eetbuien. Deze ongecontroleerdheid kan een gevoel van schaamte en schuld geven waardoor de kans groot is dat je op den duur weer een nieuw dieet begint. Dat is niet jouw fout! Jouw biologische systeem maakt het bijna onmogelijk om langdurig minder te eten dan je nodig hebt. Dat is jouw lichaam die voor je zorgt! Toch wordt het eetgedrag na een dieet vaak gezien als ‘een gebrek aan wilskracht’ of een slechte eigenschap. Maar als je het eetgedrag na een dieet zo interpreteert, tast het langzaamaan het vertrouwen in jezelf wat betreft eten aan. Elke overtreding van een dieetregel en elke eetsituatie die uit de hand loopt, legt de basis voor de ‘dieetmentaliteit’ – steen voor steen, dieet voor dieet.

• “Comparison of Dietary Macronutrient Patterns of 14 Popular Named Dietary Programmes for Weight and Cardiovascular Risk Factor Reduction in Adults: Systematic Review and Network Meta-Analysis of Randomised Trials.” 2020. BMJ  370 (August): m3095.
• Evelyn Tribole, M.S., R.D., and Elyse Resch, M.S., R.D., F.A.D.A. 2020. Intuitive Eating, 4th Edition: A Revolutionary Anti-Diet Approach. St. Martin’s Essentials.
• Mann, Traci, A. Janet Tomiyama, Erika Westling, Ann-Marie Lew, Barbra Samuels, and Jason Chatman. 2007. “Medicare’s Search for Effective Obesity Treatments: Diets Are Not the Answer.” American Psychologist. https://doi.org/10.1037/0003-066x.62.3.220.
• Montani, J-P, Y. Schutz, and A. G. Dulloo. 2015. “Dieting and Weight Cycling as Risk Factors for Cardiometabolic Diseases: Who Is Really at Risk?” Obesity Reviews. https://doi.org/10.1111/obr.12251.
• Rumsey, Alissa. 2021. Unapologetic Eating: Make Peace with Food and Transform Your Life. Victory Belt Publishing.
• Tsai, A. G., and T. A. Wadden. 2005. “Systematic Review: An Evaluation of Major Commercial Weight Loss Programs in the United States.” ACC Current Journal Review. https://doi.org/10.1016/j.accreview.2005.04.012.
• Turner, Pixie. 2020. The No Need to Diet Book: Become a Diet Rebel and Make Friends with Food. Anima.